Praag / Tsjechië bezoeken, praktisch

Ik ben zelf (als Belg) in 2017 naar Tsjechië verhuisd, en dan meerbepaald naar de hoofdstad Praag. Dat was eerst met het idee “we zien wel”, en intussen woon ik hier al een aantal jaren. Ik krijg dan ook wel vaker vragen over Praag en Tsjechië meer algemeen, vandaar het idee om eens een praktisch overzichtje te maken (bij deze).

Voor mijzelf, zijn dit de drie meest positieve dingen (en nog steeds) aan Tsjechië:

• Het klimaat
  Een gematigd continentaal klimaat, met vooral minder neerslag (t.o.v. België). Ik kom hier later in een apart punt op terug.
• Een no-nonsense cultuur
  Tsjechen zijn heel no-nonsense. Dat kan je soms “bruut” vinden, of gewoon eerlijk en oprecht. Tsjechen zeggen (of laten merken) hoe ze zich voelen, positief én negatief.
• Vrijheid en verantwoordelijkheid
  In Tsjechië kan en mag veel, en is niet alles “doodgereguleerd”. Wat redelijkerwijs kan, is min of meer toegelaten (zolang het respectvol is, uiteraard). Bij natuurmonumenten is meestal niet alles strikt afgebakend, maar zij die meer “durven” dan de meesten doen dat op eigen risico (en moeten niet komen klagen achteraf).

Tsjechië / de Tsjechische Republiek
De officiële naam is “Tsjechische Republiek” (Eng.: Czech Republic, Tsj.: Česká republika), maar wordt vaak afgekort tot simpelweg Tsjechië (Eng.: Czechia, Tsj.: Česko). Aan het hoofd van de democratie staat de president (nu Petr Pavel) zoals de naam republiek impliceert. Het land maakt deel uit van Europa en de NAVO. De landcode is CZ en telefoonnummers beginnen met +420.
Tsjechië telt iets meer dan 10 miljoen inwoners (10.7), en is qua oppervlakte dubbel zo groot als België (waardoor er dus veel ruimte overblijft voor natuur). Tsjechië kent 3 historische regio’s (Bohemen, Moravië en Tsjechisch Silezië), en officieel 14 bestuurlijke regio’s (zoals provincies).
De officiële taal is Tsjechisch en er wordt met Tsjechische Kronen (CZK) betaald (we komen later op beide terug).

Het klimaat
Tsjechië kent een gematigd continentaal klimaat, door de afwezigheid van een zee nabij. Dit betekent dat er minder neerslag valt dan in België en Nederland (het is dus “droger”). Tijdens de zomer is het pakweg gemiddeld 5 graden warmer (dan BE en NL), en in de winter 5 graden koeler. Dat is voldoende voor een aangename zomer, en de mogelijkheid om te gaan skiën in de winter, zonder (of zeldzaam) de extremen van een écht continentaal klimaat (40°C in de zomer en -20°C in de winter).
Het gezegde gaat dat België en Nederland enkel lente en herfst hebben, en Tsjechië enkel winter en zomer. De meest aangename maand om Tsjechië te bezoeken is juni, met op de tweede plek mei en september.

De taal
Tsjechisch
De officiële taal in Tsjechië is het Tsjechisch, een (West-)Slavische taal (zoals Pools, Slovaaks, Kroatisch, Russisch, …), met een (voor ons leesbaar) West-Europees alfabet. De taal is fonetisch (wat men leest spreekt men uit, en wat men uitspreekt schrijft men), waarbij courant accenttekens worden gebruikt.
Engels
De kennis van het Engels is benedengemiddeld in Tsjechië (doordat veel “internationaals” wordt vertaald en vrijwel alles op televisie wordt gedubd). In toeristische omgevingen kan men meestal vlot weg met Engels (hier wordt op gerecruteerd), en jongeren (tot 25-30) spreken ook redelijk tot goed Engels. Daarbuiten is het vaak behelpen helaas.

Enkele basiswoorden / -uitdrukkingen
Ano [aano] (of jo): ja
Ne [neh]: nee
Prosím [proseem]: alstublieft
Děkuji [dyehkoojii]: Dank u
Dobrý den [dobree den]: Goeiedag
Na shledanou [naskledanow]: Tot ziens
Prominte [promintej] / pardon [pardoon]: Sorry
Omlouvám se [omlow-vaamse]: Excuseer
Nerozumím [nerozoomeem]: Ik begrijp het niet
Nemluvím česky [nemloveem chehskee]: Ik spreek geen Tsjechisch
Mluvíte anglicky? [mluveete anglitski]: Spreekt u Engels?

Betalen
De officiële munteenheid is de Tsjechische Kroon. Euro’s (biljetten) worden soms aanvaard, maar meestal is dat een slecht idee (de wisselkoersen zijn vaak kunstmatig slecht). Buiten in kleinere winkels en op marktjes, kan er vrijwel overal (contactloos) elektronisch worden betaald. Wise of Revolut zijn aanraders voor het buitenland met andere munteenheden.
De handige manier om (snel / inaccuraat) om te rekenen naar Euro is te vermenigvuldigen met 4 en te delen door 100 (laatse twee cijfers laten vallen): 25Kč = (25 * 4 / 100) +/- 1€
Als er wordt voorgesteld om in elektronisch in Euro te betalen (of de keuze wordt geboden op de terminal), is dat vrijwel altijd een slecht idee: gewoon betalen in Kronen en je bank de wisselkoers laten aanrekenen (meestal rond 3% toeslag). Heb je cash nodig, dan kan je best gewoon geld afhalen uit een automaat: neem daarbij een automaat van één van de banken (en laat ook hier de automaat zelf NIET omrekenen naar Euro). Vermijd EURONET automaten als de pest (legale oplichting)!
Nooit geld omwisselen op straat (bekende toeristenval), en aan loketten eerst de wisselkoersen goed nakijken (de wisselkoers wijzigt dagelijks, de officiële is hier te vinden)

Naar het toilet
In alle tankstations nabij grote wegen is er toiletgelegenheid. Soms moet de sleutel worden gevraagd aan de kassa. Dit is ofwel gratis (waarbij er vaak een beleefdheidsaankoop wordt gedaan), ofwel wordt 10 tot 20Kč (0.40€ – 0.80€) gevraagd.
In steden is het vaak handigst om even een winkelcentrum (Tsj: obchodní centrum [OC]) binnen te stappen. Dit is meestal gratis, maar wordt vaker en vaker ook betalend (10 – 20Kč). In een heel aantal metrostations zijn er ook toiletten te vinden (10 – 20Kč). Het is aanvaard om een restaurant binnen te stappen en zonder meer het toilet te gebruiken, mits dat even wordt gevraagd aan de kelner / eigenaar.
Toiletten worden aangegeven met “toaleta” of “zachod”. Muži is voor de mannen, Ženy voor de vrouwen.

Op restaurant
Cafés [Tsj.: hospoda] zijn zeldzaam in Tsjechië, maar in elk restaurant kan enkel iets gedronken worden. De keuken is doorlopend open, vaak van 11:00 tot ongeveer 21:00. Een plaats wordt niet aangewezen (tenzij expliciet aangegeven met een bordje aan de ingang), men mag naar keuze gaan zitten zolang er geen plaatje “reservé” op de tafel staat.
Uit eten in Tsjechië is relatief goedkoop. À la carte betaal je voor een hoofdschotel vaak niet meer dan 15€ (incl. fooi), en meestal heb je aan 25€ genoeg om goed gegeten en gedronken te hebben (per persoon).
Tsjechië kent een sterke “lunchcultuur”. Tijdens de lunchpauze wordt vaak de dagmenu (meestal enkele keuzes) op restaurant gegeten of afgehaald, waarbij je moet rekenen op 10 – 15€ voor soep, hoofdschotel en een drankje. Dagmenu’s worden echter nooit vertaald (en er wordt soms gewerkt met afkortingen om ze ontoegankelijker te maken voor toeristen).
Het geven van een fooi wordt verwacht wanneer men “aan tafel” (dus niet bij buffetvorm) wordt bediend. 10 tot 15% is de norm (waarbij standaard 10% courant is), waarvan mag worden afgeweken als je helemaal niet tevreden bent (of extra tevreden bent). Je antwoordt met “het nieuwe bedrag (inclusief fooi)” wanneer je de rekening krijgt.
Afhankelijk van het gerecht, moeten “bijgerechten” (Tsj.: přílohy) – groenten en/of zetmeelproducten – apart worden bijbesteld. De meeste restaurants zijn dagelijks geopend.

Enkele prima restaurants in Praag:
* Kolkovna https://www.kolkovna.cz/en/ (meerdere restaurants)
* Šenkýrna https://www.senkyrna.cz/ (meerdere restaurants)
* Zlatý klas http://zlatyklas.cz/en/

De betere (en bovengemiddeld dure) restaurants in Praag:
* Na Kopci http://www.nakopci.com/
* V Zátiší https://www.vzatisi.cz/en/
* Soho (https://soho.cz/?lang=en)

Eten
Tsjechië kent een heel aantal traditionele gerechten. Vaak wordt gewerkt met varkensvlees (Tsj.: vepř), kip (Tsj.: kuře), worst (Tsj.: klobasa), kool (Tsj.: zelí) en knoedels (Tsj.: knedlíky).
Snackgerechten worden aangegeven met (Tsj.) občerstvení, zoals (Tsj.) párek v rohlíku (de Tsjechische versie van een hot dog), (Tsj.) langoš (gefrituurd plat-rondgevormd deeg met look/kaas en/of ketchup), (Tsj.) sekaná v housce (gehaktbrood op een broodje hamburger-stijl), (Tsj.) hranolky (frietjes) en andere snelle gerechten.

Enkele aanraders:
* Česneková polévka (looksoep)
* Gulášová polévka (goulashsoep)
* Pečená kachna (geroosterde eend)
* Svíčková na smetaně (rundsgebraad in groenten-roomsaus)
* Plzeňský guláš (goulash met bruine [bier]saus)
* Smažený sýr (of ook smažák) (gebakken / gefrituurde kaas)
* Medovník (honingcake)
* Horké maliny (roomijs met warme frambozensaus)

Drinken
Tsjechen zijn al vele jaren met ruime voorsprong de grootste bierdrinkers (per capita) ter wereld. Bier (Tsj.: pivo) was op restaurant lang ook “goedkoper dan water”, maar die tijd is voorbij na productiekost- en BTW-verhogingen. De meeste bieren zijn pilsbieren (pils dankt zijn naam aan Plzeň) (Tsj.: ležák), maar ook amber bieren (Tsj.: černé pivo), half-pils/half-amber (Tsj.: řezané pivo) en witbieren (Tsj.: nefiltrované pivo) worden overal aangeboden. Bieren worden aangeboden op fles, van het vat of “op tank” (Tsj.: tankové pivo). Dat laatste is de niet-gepasteuriseerde vorm die van brouwerij tot restaurant op gekoelde tank wordt gehouden, met de meest originele (en algemeen aanvaard de beste) smaak.
Aangezien er alcohol-nultolerantie is in het verkeer, zijn ook de alcoholvrije bieren zeer in trek en heel lekker. Birell is het meest bekende merk, die nu ook heel populaire radler-types aanbiedt.
Door de hoeveelheid zon, is Moravië ook gekend als wijnstreek. De Tsjechische witte en rosé-wijnen kunnen makkelijk wedijveren met andere ter wereld, maar zijn typisch veel redelijker geprijsd. Ook op restaurant kost een fles wijn vaak maar rond 15€.
Cocktails zijn vaak verrassend goedkoop, doch van prima kwaliteit.
Qua frisdranken, zijn vooral de huisgemaakte limonades (Tsj.: domací limonáda) aanraders, en Kofola (de eigen versie van de Cola, uit het communistische tijdperk).

Mijn favoriete cocktailbars:
* Čili bar
* The Alchemist Bar

Bezienswaardigheden
Praag biedt als historische (hoofd)stad uiteraard vele bezienswaardigheden.
De traditionele aanraders:
* De oude markt (Staroměstské náměstí) met het Praagse horloge (Pražský orloj)
* De Karelsbrug (Karlův most)
* Het kasteel (Pražský hrad)
* Wenceslausplein (Václavské náměstí) met het nationaal museum (Národní muzeum)
* Het dansende huis (Tančící dům)
* De televisietoren (Žižkovská televizní věž)
* De Spaanse synagoge (Španělská synagoga)
* Het republieksplein (Náměstí Republiky) met het stadhuis (Obecní dům) en de nationale bank (ČNB)

Minder bekend maar aanraders:
* Petrínheuvel (Petřínská rozhledna) – met de kabelbaan naar boven (gratis met dag/3-dagenticket openbaar vervoer) en een adembenemend uitzicht over Praag vanop de “mini-eiffeltoren”
* De Hoge Burcht (Vyšehrad) – het mooiste en meest romantische uitzicht op Praag en de rivier vanop de muur rond de tuinen
* De Lennon-muur (Lennonova zeď) – creatieve graffitimuur die er elke dag anders uitziet
* De metronoom (Pražský metronom) – aangenaam park om ‘s zomers te chillen met een biertje en muziek aan het Stalin standje
* Een uurtje (of twee) met de pedalo op de Vltava
* Rondhangen in de zoo (Zoo Praha) meer opgevat als dierenpark (zonder kooien) – vult een hele dag
* Kuieren in het grootste park van Praag (Královská obora Stromovka)

Aanraders buiten Praag:
* Kutná Hora met het knekelhuis (Kostnice Sedlec)
* Brno – de tweede grootste stad van Tsjechië, hippe gezellige stad
* Het witte kasteel (Státní zámek Hluboká)
* De brouwerij van Plzeň (Pivovar Plzeňský Prazdroj)
* Het Tsjechisch paradijs (Chráněná krajinná oblast Český ráj)
* Český Krumlov – historisch stadje (UNESCO erfgoed)
* Karlovy Vary met zijn warmwaterbronnen (iets te snob)

Skigebieden:
* Klínovec
* Skiareál Ještěd (Liberec)
* Špindlerův Mlýn

Winkels en winkelcentra
Voedingswinkels (Tesco, Albert, Lidl, Billa,…) zijn vaak geopend van 7:00 tot 21:00 en dit elke dag (7 op 7). De meeste andere winkels en winkelketens zijn open van 9:00 tot 20:00, ook dagelijks. Kleinere familiezaken hebben vaak één of twee sluitingsdagen, en sluiten vaak tijdens de middag.
Winkelcentra (Tsj.: obchodní centra) vind je in elk stadje, en bieden typisch een veelvoud aan winkels en winkeltjes aan: kledingswinkels, voedingswinkels, drogisten (DM, Teta), apotheken (Dr. Max, Benu), kappers,… en op het bovenste verdiep restaurants en fast food (McDonald’s, Burger King, KFC, Bageterie Boulevard,…)

Bekendste winkelcentra:
* Palladium
* Nový Smíchov
* Westfield Chodov

Onderweg met de auto
De hoofdwegen zijn meestal goed onderhouden, de kleinere wegen kennen vaak wat meer “putten”. Op de autosnelweg mag 130km/u worden gereden (autosnelwegen binnen bebouwde kom 80km/u), binnen bebouwde kom 50km/u en daarbuiten 90km/u. Bij wegenwerken op de autosnelweg is 80 of 100km/u de norm. Dit alles uiteraard behoudens lokale beperkingen.
Tsjechië kent geen wegenbelasting, maar op “de meeste” stukken van de autosnelweg is tol verschuldigd middels een vignet. Een vignet is “digitaal” en wordt online aangekocht voor 1 dag, 10 dagen, 30 dagen of 1 jaar via de officiële website. Controles worden uitgevoerd met portalen over de weg (nummerplaatherkenning).
Alle typische brandstoffen (diesel [+ AdBlue] / benzine E10, E5 / LPG / CNG) zijn courant te vinden, en duidelijk goedkoper (0,10€ – 0,40€ per liter) dan in Duitsland / België / Nederland. Betaling gebeurt meestal “binnen” aan de kassa. De meeste tankstations zijn 24/24 7d/7 open, en de bijbehorende winkeltjes zijn dan ook uitstekende “nachtwinkels”. Elektrische auto’s worden populairder, maar publieke laadpalen zonder abonnement zijn eerder moeilijk te vinden.
Voor parkeerovertredingen wordt er voor buitenlanders vaak een wielklem aangebracht – dit is vooral een extreem tijdverlies – let dus op beperkingen, verboden en tijdslimieten!

Openbaar vervoer
Praag (in het bijzonder) is gekend voor een uitstekend, stipt en betaalbaar openbaar vervoer (officieel het tweede beste ter wereld). Tickets zijn er voor 30 minuten (zonder overstappen, 30Kč [+/- 1.20€]), 90 minuten (onbeperkt, 40Kč [+/- 1.60€]), 1 dag (120Kč [+/- 4.75€], 3 dagen (330Kč [+/- 13€]. Bussen, trams en metro’s rijden tussen 6:00 en middernacht, en daarbuiten is er nachttransport voorzien. Op zaterdagen, zon- en feestdagen is er een aangepaste dienstregeling. Er zijn 3 metrolijnen (A, B en C). Nachttrams en -bussen hebben een nummer beginnende met 9.
Op de meeste trams kan er nu contactloos een (onmiddellijk geldig) ticket worden gekocht, anders worden tickets gekocht aan gele zuilen nabij stops (mogelijkheid tot contactloos betalen). Papieren tickets moeten worden gevalideerd bij het opstappen op tram/bus of bij het binnenstappen van een gele zone (metro) – NIET VERGETEN! Controles zijn niet zeldzaam, en uitzonderingen/excuses worden niet aanvaard voor toeristen met niet-gevalideerde tickets.
Je reisweg plannen kan best met Google Maps, die realtime de tijden en de bezetting aangeeft.

Aankomen / vertrekken met het vliegtuig
Praag (Vaclav Havel Airport Prague, Ruzyně) biedt directe vluchten aan naar de hele wereld, voor pakweg 14 miljoen reizigers per jaar. De luchthaven is comfortabel en goed georganiseerd, de veiligheidscontroles zijn vaak vlot en de bagageafhandeling snel.
Van en naar de luchthaven kan prima met het openbaar vervoer (bus), aan de standaardprijzen (meest courant zijn lijnen 59 van en naar Veleslavín, en 100 van en naar Zličín). De Airport Express (AE) van en naar het centraal station is onnodig duur. De luchthaven heeft een exclusieve taxi-aanbieder (nu Uber Airport) – nooit een taxi afzwaaien (je vraagt erom opgelicht te worden) – aanvragen bij één van de medewerkers buiten de aankomsthal, aan de desk of via telefoon.

Veiligheid / toeristenvallen
Praag en Tsjechië algemeen is zeer veilig, en volgens de laatste veiligheidsbarometer veiliger dan al zijn buurlanden, ook ‘s nachts. De politie is overal zichtbaar aanwezig, en van bedelaars / daklozen heb je meestal weinig tot geen “last” (ze vallen je niet lastig / klampen je niet aan). Het internationale noodnummer 112 geldt ook in Tsjechië.
Net zoals in elke grote stad is het oppassen voor zakkenrollers en oplichters. Uit je ogen kijken en common-sense aanhouden is steeds de boodschap: als het te goed lijkt om waar te zijn, is het dat waarschijnlijk ook! De niet-vertrouwde munteenheid verwart velen, wat men dan probeert uit te buiten (onaanvaardbare wisselkoersen, extreme bedragen).